Zazalar, Türkiye'nin özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'nde yoğunlukla yerleşim gösteren İranî kökenli bir halktır. Bu etnik grup, Bingöl, Elazığ, Erzincan ve Tunceli illerinde yoğun olarak yaşamakta; Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise Diyarbakır ve çevresindeki Dicle, Gerger, Siverek, Hilvan, Çermik gibi yerlerde bulunmaktadır. Yaklaşık 2-3 milyon nüfusa sahip olan Zazalar, Türkiye'deki en büyük dördüncü etnik grubu oluşturur.
Zazaca'nın İsimlendirilmesi
Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesine ait bir dildir ve farklı isimlerle anılmaktadır. Bingöl, Palu, Karakoçan, Genç, Solhan, Piran, Hani, Eğil, Hazro ve Lice gibi bölgelerde yaşayan Zaza halkı, konuştukları dile "Kırdki" adını verirken, kendilerine "Kırd" demektedir. Zazaca'nın bu çeşitli isimlendirmeleri, dilin ve kültürün zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtmaktadır.
Zazaların Part İmparatorluğu ile Bağı
Zazalar, İran kökenli bir halk olarak bilinir ve dilleri, Part İmparatorluğu'nun diliyle yakın ilişkilere sahiptir. Part İmparatorluğu, Sasanilerden önce İran'ı yöneten Kuzey Doğu İran kökenli bir halktı. Dil bilimci Windfuhr, Part dillerinin Zazaca'ya oldukça yakın olduğunu belirtirken, İranlı tarihçi Kaveh Farrokh da Zazalarla Partların güçlü bağlarına işaret etmektedir. Alman dil bilimci Jost Gippert, Zazaca ile Orta İrani dil olan Partça arasında yakın bir ilişki olduğunu ifade etmiştir.
Zaza Kelimesinin Kökeni
Bazı araştırmacılar, "Zaza" sözcüğünün "Sasa" veya "Sasan" kelimelerinden türediğini iddia eder. Zazalar ve Zazaca'nın, Sasani ya da Zazani İmparatorluğunun ardılı olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda, Zaza ismi ve Zaza dilinin, Sasanilerin diline yakınlığı dikkate alınır.
Zazaların Bizans İle İlişkileri ve Kimlik Koruma Çabası
Sasani İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından, Sasanilerin düşmanı olan Bizanslılar tarafından ele geçirilen bölgelerde Sasaniler de dahil olmak üzere çeşitli halklar yaşamıştır. Bizans Kayzeri'nin bölgedeki nüfusu küçümseyerek "Zaza" adını verdiği ve bu halkın kendini bu şekilde tanımlamadığı belirtilmektedir. Bölge halkı, Bizans yönetimi altında Rumlaşmamış ve eski devletlerinin ismiyle olan bağlarını koruyarak, kendilerini "Sasa" ya da "Zaza" olarak adlandırmıştır. Bölgedeki halk, kültürel kimliklerini korumak adına zaman içerisinde evrilmiş olsa da, kendilerine ait olan isme - "Sasani", "Sasa" veya "Zaza" - bağlı kalmıştır. Bu durum, Zazaların tarihsel kökenlerine ve kültürel kimliklerine olan bağlılıklarını göstermektedir. (Haber Merkezi)
