Tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Bingöl’ün tarihini sizler için derledik. Bingöl ne zaman il oldu? Osmanlı döneminde Bingöl’ün stratejik önemi nedir? Safaviler döneminde Bingöl kimin elindeydi? Ak Koyunlular döneminde Bingöl? Selçuklular döneminde Bingöl? Urartular Bingöl’de yaşamış mı? Med, Pres ve Ermeni Krallıkları Döneminde Bingöl? İşte Bingöl’ün kısa tarihini sizler için derledik…
Bingöl, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, stratejik konumu ve zengin doğal kaynakları nedeniyle sürekli olarak önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Urartulardan başlayarak Selçuklular, Akkoyunlular, Safaviler ve Osmanlılar döneminde stratejik ve ekonomik önemi ile dikkat çekmiştir.
BİNGÖL HANGİ İLLERDEN AYRILDI? BİNGÖL NE ZAMAN İL OLDU?
Cumhuriyetin ilanından sonra, Bingöl ilinin idari yapısında önemli değişiklikler yaşandı. 1926 yılında Elâzığ’a, 1929 yılında ise Muş’a bağlanan Bingöl, 1936 yılında vilayet (il) statüsüne kavuştu.
1945 yılında il merkezi olan Çapakçur’un adı Bingöl olarak değiştirildi.
OSMANLILAR DÖNEMİNDE BİNGÖL
Osmanlılar Döneminde Bingöl'ün Stratejik Önemi ve İdari Düzenlemeleri
1514 yılında Yavuz Sultan Selim'in liderliğinde Bingöl'ün kuzeyi, Erzincan, Tercan ve Erzurum, Osmanlı İmparatorluğu'nun hâkimiyetine girmiştir. Bu dönemde Çapakçur beylerinden Süleyman Bey, Osmanlıların egemenliğini kabul ederek Çapakçur (bugünkü Bingöl) Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Diyarbakır eyaleti teşkil edilirken, Çapakçur sancak olarak bu eyalete bağlanmıştır.
Bingöl, Osmanlı İmparatorluğu için hem stratejik hem de ekonomik açıdan büyük öneme sahipti. İran’a karşı yürütülen mücadelelerde bir üs olarak kullanılan Bingöl, aynı zamanda ekonomik faaliyetler açısından da önemli bir merkezdi.
1874 yılında yapılan idari düzenlemelere dayanılarak 1881'de Bitlis vilayeti kurulmuş ve Çapakçur ile Genç bölgesi Bitlis vilayetine, Kiğı Erzincan’a, Karlıova ise Muş’a bağlanmıştır.
SAFEVİLER DÖNEMİNDE BİNGÖL
Ak Koyunlular devrinde Muş, Kiğı, Solhan, Pasinler eyalet merkezi iken genç küçük memurlar tarafından idare ediliyordu. 1473 yılında Ak Koyunlular idaresine son verilince; İran hükümdarı şah İsmail doğuya saldırılara başladı. Bingöl bölgesini ele geçirdi. Yavuz sultan selim, İran’a sefer yapmaya karar verdi. iki ordu çaldıranda karşılaştı. Çaldıran savaşında şah İsmail’i yendi. Doğu Anadolu’nun bütünlüğünü sağlama işini vezir bıyıklı Mehmet paşa ile tarihçi İdris Bitlisi’ ye verildi
AK KOYUNLULAR DÖNEMİNDE BİNGÖL
İlk olarak Diyarbakır’ı kendilerine yurt edinen Ak Koyunlular Bingöl ve Erzurum’u aldılar. 1394 yılında Erzincan üzerine yürüdüler. Kadı Burhanettin ile anlaşarak Erzincan’ı aldılar. Uzun hasan, Trabzon Lum imparatorunun kızı despina ile evlenince Bingöl’ün genç kazasında despina için bir saray yaptırdı. Uzun Hasan’ın fatih sultan Mehmet ile arası açılınca otluk beli denilen yerde savaş yapılmıştır. 1473 yılında yapılan savaşta uzun hasan yenildi.
SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE BİNGÖL
1040 yılında oğuz boyları birleşerek, Selçuklu devletini kurdular. Kısa bir zaman içinde teşkilatlandılar. Kurtuluşun oğlu Süleyman anadoluyu Urartulardan kurtarmak için sefere çıkmaya karar verdi. Önce Antalya ve civarını aldı. Çubuy beyde komejen, sopene, hını ziyad isimleri anılan bölgeleri ele geçirdi. Böylece Selçuklular Anadolu’yu ele geçirmek için çeşitli yollardan harekete geçtiler. Anadolunun alınması işini Tuğrul bey özerkliğine aldı. Üç koldan harekete geçti, Emir Dinar Malatya’dan dönünce Bingöl’ü aldı. Muş ve sasona bölgesine gelince Bizans askerlerinin hücumuna uğradı. Çok kayıp verdi. Alparslan hükümdar olunca Malazgirt’ti aldı. Daha sonra muş, Bingöl, Silvan ve Diyarbakır’ı ele geçirdi. Selçuklularda taht kavgası ve iç huzursuzluk başlayınca Moğollar Anadolu’ ya saldırdı. Baycu Noyan, erzurum’u kuşattı. Bingöl moğlların eline geçti.
MED, PRES VE ERMENİ KRALLIKLARI DÖNEMİNDE BİNGÖL
İran’da kurulan medyalılar, 14 abitliler ile birleştiler. Urartularında yardımını alarak Asurluları yenerek tarihten sildiler. M.Ö. 550 yıllarında İran’dan ansan kabilesinden Kuruş medleri yenerek pers devletini kurdu.3 yıl sonra batıya akınlara başladı. Bingöl, Elâzığ ve Tunceli dolaylarını aldı. M.Ö. 546 yılında Lidya üzerine yürüdü. Lidyalılarda yenerek bütün Anadolu’ya sahip oldu. gavgamela saaşında yenilen persler ellerindeki toprakları çıkardılar. İskender imparatorluğu bu topraklara sahip oldu. İskender’in ölümünden sonra bölgeyi selefidistler ele geçirdi.
URARTULAR DÖNEMİNDE BİNGÖL
Van bölgesinde oturan Urartular Hititlerin MÖ. 1200 yıllarında yıkılmasıyla batıya doğru genişleyerek Bitlis, muş ve Bingöl’ü alarak murat vadisinde ilerlediler. Urartu kralı, meuas Bingöl yaylalarını koruyabilmek için sebiterie, bağın ve Mazgirt kalelerini yaptırmıştır. MÖ. 745 yıllarından sonra asur kralı Tiglat Pileser’le Urartu kralı 111. Sardur arasında yapılan savaşta Urartular yenildiler.
HİTİTLER DÖNEMİ
Hitiler yeni krallık devrinde Torosları aşarak mitani devletini sıkıştırmaya başladılar. Şuppilihiuma mitanı prensini kendisine damat edinerek onları himayesine aldı. MÖ 1360 yıllarında Harput, Bingöl, ve muş dolayları Hititlerin eline geçti.
HURİLER DÖNEMİ
Huriler M.Ö 2000 yıllarında güneydoğu Anadolu bölgesine gelip Fırat kenarında Urfa, Mardin, dolaylarında “VASUK. ANI” şehrini kurdular. Mitaniler devleti diye tarihe geçen bir kavimdir. Doğu Anadolu’da tam bir hükümdarlık kuran mitaniler Hititler ile ilişkilerde bulundurlar.
HABER MERKEZİ
