Parklar olası bir afette yetersiz kalacak

Birinci derecede deprem bölgesinde yer alan Bingöl, Doğu Anadolu Fayı (DAF) ve Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) kesişim noktasında yer alıyor. Yaklaşık 30 yılda bir büyük bir deprem yaşayan Bingöl için uzmanlar sık sık deprem uyarısı yapıyor. Bingöl’de özellikle Yedisu Fayı üzerinde 7.4 büyüklüğünde deprem beklenirken, araştırmacılar ildeki parkların afetlere hazırlık durumunu, yaptıkları araştırmayla ortaya koydu.

Bingöl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümünden Dr. Öğr. Üyesi Alperen Meral, Rozelin Kayalı, Yeşim Kabay ve Yunus Emre Avcı’nın “Bingöl Kenti Açık Yeşil Alanlarının Doğal Afetlere Hazırlık Durumları ve Leke Senaryoları” başlıklı çalışmaları, Bozok Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisinde yayımlandı.

Bingöl’ün özellikle deprem, taşkın ve sel afetlerinin sıklıkla meydana geldiği belirtilen çalışmada, Bingöl’de en çok kullanılan yeşil alanların afet sonrası kullanılabilme durumları ve yapılabilecek iyileştirme çalışmaları ele alındı.

Türkiye’de İstanbul genelinde 6 adet deprem parkı bulunmaktadır (Marangoz, 2021). Bu parkların afetlerin yoğun olarak yaşanma potansiyeli olan diğer illerde de yaygınlaştırılması gerekmektedir. Yapılan bu araştırmada hem deprem hem de sel afetlerinden oldukça fazla etkilenen Bingöl ilinde, farklı 4 mahalleden yoğun olarak kullanılan parklar değerlendirmeye alınarak afet sonrası kullanımları araştırılmıştır. Araştırmanın ilk ayağında kullanıcı memnuniyetlerinin belirlenebilmesi için anket çalışmaları yapılmış, ikinci etapta deprem parkları kriterlerine göre parklar incelenmiş, üçüncü aşamada ise tüm bu veriler doğrultusunda leke senaryoları geliştirilerek araştırma sonuçlandırılmıştır.

“PARKLAR AFET SONRASINDA KULLANIMA HAZIR DEĞİL”

Vatandaşlarla görüşüp anket yaparak yeşil alanların durumunu ortaya koymaya çalışan araştırmacılar, çalışmanın sonuç kısmında şu ifadelere yer verdi: “Araştırma kapsamında yapılan anketler sonucunda parkların afet sonrası kullanıma hazır olmadığı, bakımsız olduğu ve gerekli özeni görmediği tespit edilmiştir. Kullanıcılar, özelikle yaz aylarında sıklıkla kullandıkları bu mekanların bakımlarının yapılmasını ve yeni donatıların eklenmesini istemektedirler.

-GÜVENLİK SIKINTISI VAR-

Özellikle geceleri parklarda güvenlik sıkıntılarının meydana geldiğini aktaran kullanıcılar güvenlik kulübelerinin yapılmasını ve güvenlik görevlilerinin en azından mahalle bazında parklarda devriye atmalarını önermişlerdir.

-PARKLARDAKİ ALTYAPI YETERSİZ-

Parklardaki altyapıların yetersiz olduğunu (çeşme, wc) mevcutların ise bakımsız olduğunu bildirmişlerdir. Alışveriş yapılacak noktaların da olmadığını belirten kullanıcılar su, çay, ekmek gibi temel ihtiyaçların giderilebileceği kullanım alanlarının parklardaki kullanıcılar için rahatlık sağlayacağını belirtmişlerdir.

Kent dışındaki büyük alanlarda daha geniş yeşil alan ve parkların yapılması gerektiğini söyleyen kullanıcılar, özellikle mahalle arasındaki parkların olası bir afet durumunda yetersiz kalacağını söylemişlerdir.

Tüm bu çıktılardan hareketle araştırma alanında seçilen parklarda;

-Güvenlik kulübelerinin yapılması,

-Altyapının geliştirilmesi (wc, çeşme),

-Mevcut donatıların bakımının yapılması ve donatıların arttırılması,

-Parklarda temel ihtiyaçların karşılanabileceği satış birimlerinin yapılması gerektiği,

-Bitkisel ve sert zemin alanlarında bakımların yapılması gerektiği,

-Afet sonrası kullanıma yönelik olarak donatıların güncellenmesi gerektiği,

-Yer yer elektrik panolarının veya jeneratörlerin yerleştirilmesi gerektiği,

-Ekolojik döngüye de hizmet etmesi amacıyla solar sistemlerin geliştirilmesi ve yenilenebilir enerjiye önem verilmesi gibi konularda mutabık kalınmıştır.

-PARKLARDAKİ DURUM HER YIL DAHA KÖTÜYE GİDİYOR-

2021 tarihli çalışma ile 2023 yılında yapılan çalışma arasındaki yaklaşık 2 yıllık süre baz alındığında yeşil alan ve parklarda bir gelişme olmadığı, aksine eskiyen parkların giderek daha kötü hale geldiği belirlenen sonuçlar arasındadır. Günümüzde binaların giderek önem kazandığı ancak gerek bina etraflarındaki gerekse kentsel yeşil alanlardaki peyzaj çalışmalarına harcanan meblağların bazı kesimler tarafından ‘boş harcamalar’ olarak görülmesinin yanlış olduğu 6 Şubat depreminde acı bir tablo ile ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak afet sonrası kullanım için riskin yüksek olduğu kentsel alanlarda afet parkları tasarlanmalıdır. Yetersizliği bu araştırma ile gözler önüne serilen parklarda donatı, sosyal imkan ve altyapı açısından gerekli iyileştirmeler yapılmalıdır. Her mahalle için en az bir afet parkı oluşturmak gerek peyzaj mimarlığı meslek disiplini ile uğraşan kuruluşlar, gerekse diğer meslek disiplinleri ve kamu kurumları için öncelik olmalıdır.”

Ömer ŞANLI